एक पटक मात्र प्रयोग गरि फ्याँकिने प्लाष्टिकको असरबारे जनचेतना फैलाउन तथा यसको प्रयोगमा कमी ल्याई वैकल्पिक सामानको प्रयोग गर्न प्रोत्साहन गर्ने हेतूले सन् २०११ मा ‘प्लाष्टिक फ्रि जुलाई’ अभियानको सुरुवात गरिएको थियो ।
प्लाष्टिकले हाम्रो घरायसी फोहोरको १० प्रतिशत भाग ओगटेको पाइन्छ । आधुनिक तथा सहज जीवनशैली प्रतिको हाम्रो मोहका कारण प्लाष्टिकप्रतिको हाम्रो निर्भरता बढ्दै गइरहेको पाइन्छ । अहिलेको अवस्थामा अत्याधिक मात्रामा प्रयोग हुने प्लाष्टिकका झोला, बोतल, बट्टा, कप तथा स्ट्र आदि यस्ता सामानहरू हुन् जस्ले हाम्रो जीवनका केही क्षणको लागि मात्र स्थान पाएको हुन्छ तर यस्ले पृथ्वीलाई भने सधैँको लागि स्थायी घर बनाइ दिन्छ ।
यिनै एक पटक मात्र प्रयोग गरि फ्याँकिने सिंगल युज प्लाष्टिकको असरबारे जनचेतना फैलाउन तथा यसको प्रयोगमा कमी ल्याई वैकल्पिक सामानको प्रयोग गर्न प्रोत्साहन गर्ने हेतूले सन् २०११ मा ‘प्लाष्टिक फ्रि जुलाई’ अभियानको सुरुवात गरिएको थियो । जुलाई महिना सकिए पनि यो अभियानको औचित्य बर्षै भरी छ ।
पश्चिम अष्ट्रेलियाको पर्थका ४० जना सदस्यबाट सुरू गरिएको यस अभियान अहिले विश्वभर फैलिएको छ । एक सर्भे अनुसार सन् २०१९ मा मात्रै संसारभरका १७७ देशबाट लगभग दुइ सय पचास मिलियन मानिसहरुले ‘प्लाष्टिक फ्रि जुलाई’ च्यालेन्जमा सहभागी भई प्लाष्टिकको प्रयोग कम गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए ।
प्लाष्टिकको जनस्वास्थ्य तथा वातावरणप्रतिको नकारात्मक असरका कारण यस्ता सिंगल युज प्लाष्टिकमा प्रतिबन्ध लगाउने शहरहरूको संख्या दिनप्रतिदिन बढ्दै गइरहेको पाइन्छ । यिनै सकारात्मक कार्यलाई साथ दिदैँ अष्ट्रेलियाका मूख्य सुपरमार्केटहरूले पनि आधिकारिक रूपमा सिंगल युज प्लाष्टिक झोलामा प्रतिबन्ध लगाइसकेको छ ।
प्लाष्टिक एक यस्तो पदार्थ हो जुन एक पटक उत्पादन भइसकेपछि वर्षौंसम्म न त कुहिन्छ न त नष्ट भएर नै जान्छ । बरू सानो सानो टुक्रा भएर वातावरण, जनावर तथा जनस्वास्थ्यमा विभिन्न समस्या सृजना गर्दछ । प्लाष्टिक गैर नविकरणीय स्रोत जस्तै तेल, ग्याँस, कोइला आदिको प्रयोगबाट उत्पादन गरिन्छ । वार्षिक रूपमा ५ सय विलियनदेखि १ ट्रिलियन प्लाष्टिक झोला उत्पादन हुने गरेको मानिन्छ । यसको लागि मात्रै विश्वको ८ प्रतिशत तेल खपत हुने गर्दछ ।
हामीले प्रयोग गरिसकेपछि फ्याँकिने प्लाष्टिकका वस्तुहरू या त खुल्ला स्थानमा या त ल्याण्डफिलमा वा विभिन्न माध्यमबाट समुद्रसम्म पुग्ने गर्दछ । हालसम्म उत्पादन भएको सबै प्लाष्टिक कुनै न कुनै स्थानमा अझै पनि यथावत रहेको बताइन्छ ।
तथ्याङ्क अनुसार संसारभर वार्षिक रूपमा ३ सय मिलियन टन प्लाष्टिकका सामान उत्पादन हुने गरेको पाइन्छ । जसमध्ये १० प्रतिशत मात्र पुनर्चक्रन (Recycle) हुने गरेको पाइन्छ भने फ्याकिएको प्लाष्टिक फोहर मध्ये प्रत्येक वर्ष १०–२० मिलियन टन यस्ता प्लाष्टिकका फोहोर समुन्द्रसम्म पुग्ने गर्दछ ।
तल उल्लेखित केही सरल तथा व्यवहारिक कुरामा ध्यान दिइ हामीले घरमा वा कार्यक्षत्रमा सजिलै प्लाष्टिक जन्य फोहरको मात्रा कम गर्न मद्दत पु्याउन सक्छौ ।
यसको साथ साथै प्लाष्टिक तथा यसको समस्याको बारेमा आफुलाई जानकारी भएको कुरा आफ्नो परिवार, छिमेकी तथा साथीहरुलाई सिकाउने । यदी तपाई पनि प्लाष्टिक फ्रि अभियानलाई साथ दिन वा सहभागिता जनाउन चाहनुहुन्छ भने आजै देखि सिंगल युज प्लाष्टिककको प्रयोग कम गर्दै जानुहोस् ।
अरुले के गरेको छ भन्दा पनि आफुले के गर्न सकिन्छ त्यसमा ध्यान दिनुहोस् चाहे त्यो जति सुकै सानो किन नहोस् । प्लाष्टिकलाई आफ्नो जीवनबाट विस्थापित गर्ने बाटो तपाई आफै पहिल्याउनु हुनेछ ।
सानो क्रियाकलापले पनि धेरैको साथ पाएको खण्डमा ठुलो परिवर्तन ल्याउन सक्दछ । समस्या युक्त सिंगल युज प्लाष्टिक मुक्त जीवन जीउन आजैबाट सुरु गरौ है ।
हाल सिड्नी, अष्ट्रेलिया
वातावरणसँग सम्बन्धित अन्य जानकारीको लागि
https://www.facebook.com/artofgreenlivingwithalina
